Galicyanie, pamiątki rabacji

Medynia Głogowska, grób ks. Walentego Zgrzebnego

Grobu księdza Zgrzebnego próżno szukałem na cmentarzu w Medyni. Zwiedziłem go wzdłuż i wszerz, by w końcu skonstatować, że najstarsze nagrobki pochodzą z początku XX w. Na szczęście spotkałem w pobliżu kaplicy grabarza, który objaśnił mnie, że jest w Medyni jeszcze jeden cmentarz - stary, na którym już nie chowają. Łatwo tam trafiłem, gdyż z krajobrazu wyróżniają to miejsce wysokie akacje. Nie sądziłem, że grób księdza się zachował, więc radość moja była wielka, gdy odkryłem skromną mogiłkę z żelaznym krzyżem. Widać, że ktoś o to miejsce dba, bo cmentarz ogrodzony, z tablicą informacyjną, a na mogiłce księdza umieszczono znicze, kwiaty i biało - czerwone szarfy.

Walenty Zgrzebny urodził się 28 (26?) stycznia 1816 r. w Radymnie w rodzinie rzeźnika. Wyświęcony w 1839 pełnił kolejno posługę wikariusza w Rymanowie, Gogołowie, Jaćmierzu, Przewrotnem i Komborni. W latach 1846 - 1848 skazany na 20 lat był więziony we Lwowie. Po amnestii wędrował znów jako wikary do Grodziska, Tarnowca, Biezdziedzy, Niebylca, Krzemienicy, Gniewczyny Łańcuckiej i Pysznicy. Od 1861 administrował parafiami w Krzemienicy i Wysokiej k. Łańcuta. Wreszcie w 1862 roku objął probostwo w Medyni Głogowskiej. Działalności spiskowej nie zaprzestał nigdy. W 1863 r. na plebanii w Medyni organizował grupy powstańcze. Zmarł tamże 23 maja 1885 r.

Powstanie w Komborni wspólnie z księdzem Zgrzebnym organizował właściciel wsi Feliks Urbański. Wczesnym rankiem 21 lutego ks. wikary uderzeniem dzwonów wezwał mieszkańców do stawienia się na uroczystej mszy. Czekał na nich z krucyfiksem w ręku, by uroczyście odczytać manifest i wezwać do powstania. Niestety ludzi przybyło niewielu, więc głownie babom ogłosił ksiądz, że pańszczyzna zniesiona i wolność powszechna zapanuje. Po mszy powstańcy wyjechali z Komborni  na trzech saniach. Ksiądz Zgrzebny udał się z nimi. Przez nikogo nie niepokojeni dotarli do dworu w Haczowie. Tam dowiedzieli się, że przybyły wcześniej do Haczowa Goslar został na skutek zdrady miejscowego księdza Lecha ujęty i skatowany przez chłopów  w karczmie. Powstańcy zgromadzeni we dworze zdecydowali wysłać księdza Zgrzebnego, aby wynegocjował uwolnienie Goslara. Baby wiejskie i starsi chłopi i odradzali księdzu bratanie się z powstańcami i nawet proponowali mu odwiezienie do Komborni, ale młodzi brali się do bicia. Uratowany przez przybyłą ze dworu odsiecz, ksiądz pojechał z drużyną do Wzdowa, gdzie we dworze Teofila Ostaszewskiego wyznaczona była zbiórka powstańców. Wobec niepomyślnych wieści, które dotarły z Tarnowskiego, powstańcy zdecydowali się rozproszyć i uciekać. Ksiądz Zgrzebny przebrany za chłopa próbował bezskutecznie ukryć się na wsi. Zdemaskowany w karczmie w Jasionowie omal nie stracił głowy, którą zamierzał mu odciąć szynkarz. Stamtąd zawieziono go z innymi schwytanymi spiskowcami do Jaćmierza, a potem do Sanoka, gdzie, jak pisze, "wpakowano nas rycerzy Komborsko - Wzdowskich pierwszych do sklepu Chilego". Po wstępnym przesłuchaniu został ksiądz Zgrzebny okuty w kajdany odwieziony do więzienia we Lwowie. 

Krzyż podparty widłami.
Symbol znany z grobu Wł. Bogusza

 

 Galicyanie, pamiątki rabacji

Sokołów Małopolski, grób ks. Leona Stokowskiego

Ks. Leon Stokowski urodził się w 1807 roku w Iwoniczu w rodzinie dzierżawcy. Po przyjęciu święceń kapłańskich był wikariuszem w Haczowie, Laszkach i Trześniowie. W 1841 objął probostwo w Jaćmierzu. Blisko związany z L. Mazurkiewiczem z powodu kazań nawołujących do walki o wolność został już 29 stycznia aresztowany i wywieziony do Lwowa, a wiosną 1846 r. skazany na więzienie w Spielbergu. Jego dzieło kontynuował w Jaćmierzu wikary ks. Paweł Wroński. Odwołując się w kazaniu do piątego przykazania, powstrzymał od mordów czerniawę, która przybyła rabować Jaćmierz. Ks. Stokowski skazany na 6 lat został uwolniony z więzienia na mocy amnestii w 1848 roku i objął probostwo w Sokołowie Małopolskim. Zmarł tamże 24. VII. 1897.  

 Obrazki z podróży

Dwór Błotnickich w Dzikowcu

Pałac Tyszkiewiczów w Weryni

 Dwa obrazki z dziś

 Galicyanie, pamiątki rabacji

Pisarzowa, grób baronów Brunickich

Maurycy baron Brunicki 4 lipca 1833 r.  nabył na licytacji za 25100 złr. wieś Pisarzową z osadami Żmiąca, Kamionka i Krosna, które wcześniej wchodziły w skład dóbr klasztoru starosądeckiego. Słabo Brunicki dbał o swoich poddanych, skoro w interesującym nas roku 1846 mieszkańcy dotknięci klęską suszy jedli sieczkę, plewy i korę, a w kolejnym roku wymarła jedna piąta wsi. Historia mówiona mieszkańców Żmiącej podaje, że chłopi z tej wsi barona Brunickiego ukrywali  przed rabantami na Gołej Górze pod Kretówką.

 

 Galicyanie, pamiątki rabacji

W Siedlcach w województwie mazowieckim jest szczególna pamiątka związana z powstaniem 1846 roku. Na miejscu stracenia dowódcy oddziału powstańczego Pantaleona Potockiego ustawiono bowiem w 1919 r. krzyż upamiętniający to zdarzenie. Potocki namówiony do powstania przez Karola Ruprechta miał opanować Siedlce, by uniemożliwić Rosjanom marsz na Warszawę. Spodziewano się bowiem, że kiedy powstańcy zajmą Wielkopolskę i Galicję, powstanie rozleje się na cały kraj. Nieświadomy klęski powstania w Galicji, Potocki po nieudanej próbie opanowania miasta i wzniecenia powstania udał się z towarzyszami w kierunku rodzinnej wsi Cisie, by zdobyć pieniądze na ucieczkę za granicę. Został jednak zdradzony przez młynarza Jaworskiego z Kotunia i ujęty przez chłopów. Broniąc się zastrzelił jednego z nich. Jego dwaj towarzysze, Kociszewski i Żarski również złapani przez chłopów, zostali straceni w Cytadeli warszawskiej 16 marca. Potockiego przewieziono natomiast do Siedlec i powieszono publicznie na miejscowym targu 17 marca 1846 roku.

Post ten umieszczam jako "pamiątkę rabacji", bo choć wypadki tu opisane rozegrały się całe mile od Galicji, ich przebieg przypomina zupełnie nieszczęsne próby "Polaków" zamierzających wywołać powstanie narodowe w Galicji, niesławny, choć zrozumiały bunt chłopów i reakcję władzy, która jednak w zaborze rosyjskim była ostrzejsza. W Galicji powieszono we Lwowie tylko Wiśniowskiego i Kapuścińskiego, i choć wyroków śmierci wydano więcej, po apelacjach zamieniono je na kary długoletniego więzienia, które zresztą anulowała amnestia 1848 r.

Do Siedlec niestety się nie wybieram, bo to zbyt daleka podróż dla jednej pamiątki, a innych interesów tam nie mam. Wyjątkowo więc zamieszczam poniżej zdjęcia M. Przeździaka opublikowane na stronie www.siedlce-zwiedzanie.pl. 

 

 Galicyanie, pamiątki rabacji

Pilzno, grób ks. Ignacego Wieniawy Długoszewskiego

Pochodzący z Falkowej ks. Długoszewski (w niektórych źródłach mylnie: Długoszowski) w 1846 r. był katechetą w Bochni i krakowskim Podgórzu. Zaangażowany w działania powstańcze jako jeden z kapelanów powstania krakowskiego, trafił w epicentrum rzezi chłopskiej zwanej "bitwą pod Gdowem". Udało mu się schronić w dzwonnicy kościoła, którego bronili miejscowi parafianie. Aresztowany, skazany na 8 lat, więzienie opuścił na mocy amnestii w 1848 r. 

Pan Dutkiewicz lekarz od pułku Nugent sprawujący ten sam obowiązek przy powstańcach i ks. Długoszewski prawie szczególną opieką Opatrzności ocaleni zostali. Ukrywszy się na dzwonnicy kościoła Gdowskiego i uszedłszy szczęśliwie poszukiwań chłopów, bawią tam aż do niedzieli krzepiąc jedynie anodynami [opium?] opadające od zimna, głodu i pragnienia siły - tego dnia dopiero postrzegłszy nadkomisarza od strony straży p. Jamkowskiego, poddają mu się, który ich do Bochni odwozi. [S.W, s. 138]