Galicyanie, Góra Ropczycka, Katarzyna Starzeńska

O Katarzynie Starzeńskiej już pisałem (link) i obiecałem pokazać płaskorzeźbę w przedsionku kościoła w Górze Ropczyckiej. Krypta grobowa ze zwłokami Gabriela i Tekli Jaworskich została zniszczona podczas przebudowy kościoła. Wiadomo jednak, że były w niej trzy trumny, więc było to również miejsce pochówku Katarzyny Starzeńskiej.

ks. Wojciech Święs Historia parafii i kościoła w Górze Ropczyckiej. Zarys, Góra Ropczycka 1957 (maszynopis), s. 94:
Protokoły wizytacyjne z lat 1?08 i 1?10* wspominają o nagrobku Jana Ossowskiego i o murowanej krypcie kościelnej, w której znajdowały się zwłoki tegoż Jana Ossowskiego. Krypta ta utrzymała się i w drugim kościele zbudowanym w 1678 r. Przy budowie fundamentów pod wieżę obecnego kościoła w 1948 r. musiano te kryptę rozkopać i znaleziono w niej 3 trumny, a to ze zwłokami hr. Gabriela Jaworskiego, zmarłego 2?/1?. 1?18** r. i 2 kobiet. Nie ulega wątpliwości, że były to ??*** żona hr. Jaworskiego Tekla z Batowskich Jaworska i córka hrabiów Jaworskich, hrabina Katarzyna z Jaworskich Starzyńska [!] zmarła ??/12. 18??****
Na tym miejscu w dzisiejszym kościele znajduje się zachowany z dawnego kościoła pomnik ufundowany przez hr. Katarzynę Starzeńską ku pamięci jej rodziców, hrabiów Tekli i Gabriela Jaworskich. Jest to płaskorzeźba wykuta w kamieniu pińczowskim, przedstawiająca kobietę z urną i bociana.

* - maszynopis nieczytelny, chodzi o lata 1608, 1610, gdyż na s. 14 ks. Święs podaje: „Koło zakrystii znajdował się w roku 1608 marmurowy nagrobek Jana Ossowskiego, starosty ropczyckiego, przyozdobiony czterema białymi tureckimi kilimami, wzniesiony przez jego żonę – wdowę, Elżbietę z Koniecpolskich Ossowską”.
** - maszynopis nieczytelny, Gabriel Jaworski, szambelan króla St. Augusta i kawaler Orderu św. Stanisława umiera 28.10.1818 roku.
*** - maszynopis nieczytelny, prawdopodobnie II żona…
**** - maszynopis nieczytelny, Katarzyna Starzeńska zmarła w Krakowie, w domu przy ul. Grodzkiej 92 18 grudnia 1862 r. o godzinie 10 z rana. Pogrzeb odbył się 20 grudnia na cmentarzu krakowskim, a po kilku miesiącach ciało przewieziono do Góry Ropczyckiej i złożono w grobowcu rodzinnym obok trumny Gabriela Jaworskiego. [A. Piskor]

 

 

 Bąba w Dolinie Popradu

 W karpackiej puszczy puszysty puszczyk puszcza oczko

 Galicyanie, pamiątki rabacji

Łużna, grób ks. Kaspra Winnickiego

Ja jestem prosta krew, tak jak wy. Gdybym nie wiedział, że rewolucja dla waszego dobra, to bym swej piersi nie nadstawiał. My pracujemy dla was, aby uwolnić was od ciężarów, nie bójcie się, idziemy wszyscy na Sanok obalić cesarski rząd. [Fragment kazania wygłoszonego do parafian przez ks. Winnickiego w Trześniowie]

Ks. Kasper Winnicki urodził się 1 stycznia 1813 r. w Jabłonicy Polskiej w rodzinie chłopskiej. Po wyświęceniu w 1839 r. był wikariuszem w Gogołowie i Rymanowie a od 1843 r. komendariuszem w Trześniowie. Zagitowany do powstania przez Ostaszewskiego został po jego klęsce uwięziony we Lwowie. Amnestionowany w 1848 administrował w Turce, potem był wikariuszem i katechetą w Samborze. W 1852 r. objął probostwo w Zagórzanach, a w 1869 r. w Łużnej. Zmarł tamże 10 stycznia 1878 r. 

 

 Galicyanie, pamiątki rabacji

Ryglice, grób Michała Witalisa, wójta Bistuszowej, który, według tradycji, uratował przed rabantami rodzinę Bossowskich i Rychterów oraz zapobiegł rabunkowi dworów.

D.O.M.
Ś.    p.
MICHAŁA WITALISA
byłego posła do
rady państwa z r. 1865
przeżywszy lat 86 i żony
MARYJANNY WITALISOWY
przeżywszy lat 81
proszą o westchnienie
do BOGA

Na stronie ryglice.pl w zakładce Bistuszowa umieszczono informację powielaną bezkrytycznie w innych źródłach: 1846 - Pośród powszechnie panującej nienawiści, szału namiętności ludzkich, pożogi, mordu i rabunków znalazły się chwalebne wyjątki. Do takich wyjątkowych wsi należała Bistuszowa, w której wójtem był Michał Witalis - 19-letni stolarz, powszechnie ceniony i lubiany. Chłopi tutejsi nie byli tak rozbestwieni jak w sąsiednich wioskach i wójt miał na nich dobry wpływ. W czasie rabacji zwołał on swoją gromadę do dworu Bossowskich w Bistuszowej, kazał zabić wieprza, rozkopać starte ziemniaków, wytoczyć beczkę wina z piwnicy i powiedział: "Jedzcie i pijcie, ale pilnujcie, aby tu inni nie napadali i nie mordowali". Właścicieli dworu ukrył i uratował im życie, a kiedy nastał głód i choroby m.in. cholera, Witalis sprowadził lekarza, zakwaterował go we własnym domu, starał się o lekarstwa i wielu ludziom uratował życie. Potem Witalis zrobił zawrotną karierę. Dwukrotnie został wybrany na posła do sejmu wiedeńskiego, był członkiem Rady Państwa. Zawsze reprezentował interesy chłopów, z których się sam wywodził. Zmarł 20 marca 1888 r. jego mogiła znajduje się na cmentarzu w Ryglicach. Wieś należy do Bossowskich. Tymczasem Dembiński podaje, że "w Bistuszowej nie zamordowali nikogo, gdyż państwo ze dworu wyjechali wcześniej do Tarnowa". Poza tym Witalis urodził się prawdopodobnie w 1804 r. (Wikipedia), więc w 1846 nie był już dziewiętnastolatkiem. Chłopi z Bistuszowej oszczędzili miejscowy dwór, ale wiadomo, że 19 lutego wzięli udział w napadzie na dwór Aleksandra Różyckiego w sąsiednim Burzynie. Dwór zrabowali, domowników srogo pobili i odstawili do Tarnowa (S.W., s. 195).  

 

Galicyanie, pamiątki rabacji

Ks. Bogdan Stanaszek Brzostek i okolice, s. 193:

Przy drodze do Przeczycy w przysiółku Miasteczko znajduje się kapliczka z rzeźbami ludowymi z połowy XIX w. Przedstawiają one: Matkę Bożą z Dzieciątkiem, św. Józefa, św. Katarzynę, trzech apostołów i świętą, której nie udało się zidentyfikować. Rzeźby z wyjątkiem pierwszej wykonane są ręką jednego rzeźbiarza. Na podstawie jednej z nich wyryta jest data 1846 (lub 1848 - ostatnia cyfra z powodu pęknięcia drewna jest trudna do odczytania). Obecna kapliczka została zbudowana w 1981 r. na wzór starszej, rozebranej w czasie budowy drogi Skurowa - Przeczyca. W starej kapliczce nad drzwiami wyryty był napis:

W czterdziestym. Szustym. Roku. 1846 była
Rewolucja było rozlanie Krwi. Ja zaś następują-
cem Roku 1847 był wielgi. Przednowek że iasz
ludzie umierali od głodu -
Szymon Bochenek
Szczepan syn Majstra

 

 W sądeckim powiecie na tego gada wołają "liska". Skąd ten wyłączny rodzaj żeński, nie wiem.